Toleranslar
İmal edilecek makine parçalarının amacına uygun imal edilebilmesi için, kabul edilir iki sınır değeri arasında kalması yeterlidir. Bu iki sınır değeri arasındaki farka tolerans denir.
Tolerans gerçek anlamda bir hata payıdır. Tolerans çok önemli bir konu olup kullanılacak olan parçaların hangi aralıklarda ve kıstaslarda olacağını ancak toleranslarını belirleyerek işleyebiliriz. Kullanım yerinin sıcaklığı, sürtünmesi, yağlanma yerinin durumu, devir, yük, hassasiyet, titreşim vs. daha birçok durum için toleransların durumları değişmektedir.
Toleranslar boyut, şekil ve yüzey toleransları olmak üzere üçe ayrılır.
Boyut Toleransları
Boyut ölçülerinin üzerine konulan toleranslar olup iki sınır değerine ait alt ve üst sapma farklarıdır. Sapma farklarının seçiminde esas olan ölçü anma boyutudur.
1.a. ISO Delik Toleransları (ISO 286-2)
ISO delik toleransları değerleri µm (mikrometre) birimi ile gösterilir.
| Dimension (mm) |
E7 | E10 | E11 | E12 | F6 | F7 | F8 | G6 | G7 | H6 | H7 | ||||||||||||
| Over | Incl. | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low |
| 3 6 10 18 |
6 10 18 30 |
+32 +40 +50 +61 |
+20 +25 +32 +40 |
+68 +83 +102 +124 |
+20 +25 +32 +40 |
+95 +115 +142 +170 |
+20 +25 +32 +40 |
+140 +175 +212 +250 |
+20 +25 +32 +40 |
+18 +22 +27 +33 |
+10 +13 +16 +20 |
+22 +28 +34 +41 |
+10 +13 +16 +20 |
+28 +35 +43 +53 |
+10 +13 +16 +20 |
+12 +14 +17 +20 |
+4 +5 +6 +7 |
+16 +20 +24 +28 |
+4 +5 +6 +7 |
+8 +9 +11 +13 |
0 0 0 0 |
+12 +15 +18 +21 |
0 0 0 0 |
| 30 40 |
40 50 |
+75 | +50 | +150 | +50 | +210 | +50 | +300 | +50 | +41 | +25 | +50 | +25 | +64 | +25 | +25 | +9 | +34 | +9 | +16 | 0 | +25 | 0 |
| 50 65 |
65 80 |
+90 | +60 | +180 | +60 | +250 | +60 | +360 | +60 | +49 | +30 | +60 | +30 | +76 | +30 | +29 | +10 | +40 | +10 | +19 | 0 | +30 | 0 |
| 80 100 |
100 120 |
+107 | +72 | +212 | +72 | +292 | +72 | +422 | +72 | +58 | +36 | +71 | +36 | +90 | +36 | +34 | +12 | +47 | +12 | +22 | 0 | +35 | 0 |
| 120 140 160 |
140 160 180 |
+125 | +85 | +245 | +85 | +335 | +85 | +485 | +85 | +68 | +43 | +83 | +43 | +106 | +43 | +39 | +14 | +54 | +14 | +25 | 0 | +40 | 0 |
| 180 200 225 |
200 225 250 |
+146 | +100 | +285 | +100 | +390 | +100 | +560 | +100 | +79 | +50 | +96 | +50 | +122 | +50 | +44 | +15 | +61 | +15 | +29 | 0 | +46 | 0 |
| 250 280 |
280 315 |
+146 | +110 | +320 | +110 | +430 | +110 | +630 | +110 | +88 | +56 | +108 | +56 | +137 | +56 | +49 | +17 | +69 | +17 | +32 | 0 | +52 | 0 |
| 315 355 |
355 400 |
+182 | +125 | +355 | +125 | +485 | +125 | +695 | +125 | +98 | +62 | +119 | +62 | +151 | +62 | +54 | +18 | +75 | +18 | +36 | 0 | +57 | 0 |
| 400 450 |
450 500 |
+198 | +135 | +385 | +135 | +535 | +135 | +765 | +135 | +108 | +68 | +131 | +68 | +165 | +68 | +60 | +20 | +83 | +20 | +40 | 0 | +63 | 0 |
| 500 560 |
560 630 |
+215 | +145 | – | – | – | – | – | – | +120 | +76 | +146 | +76 | +186 | +76 | +66 | +22 | +92 | +22 | +44 | 0 | +70 | 0 |
| 630 710 |
710 800 |
+240 | +160 | – | – | – | – | – | – | +130 | +80 | +160 | +80 | +205 | +80 | +74 | +24 | +104 | +24 | +50 | 0 | +80 | 0 |
| 800 900 |
900 1000 |
+260 | +170 | – | – | – | – | – | – | +142 | +86 | +176 | +86 | +226 | +86 | +82 | +26 | +116 | +26 | +56 | 0 | +90 | 0 |
| 1000 1120 |
1120 1250 |
+300 | +195 | – | – | – | – | – | – | +164 | +98 | +203 | +98 | +263 | +98 | +94 | +28 | +133 | +28 | +66 | 0 | +105 | 0 |
| 1250 1400 |
1400 1600 |
+345 | +220 | – | – | – | – | – | – | +188 | +110 | +235 | +110 | +305 | +110 | +108 | +30 | +155 | +30 | +78 | 0 | +125 | 0 |
| 1600 1800 |
1800 2000 |
+390 | +240 | – | – | – | – | – | – | +212 | +120 | +270 | +120 | +350 | +120 | +124 | +32 | +182 | +32 | +92 | 0 | +150 | 0 |
| Dimension (mm) |
H8 | H9 | H10 | H11 | H13 | J6 | Js6 | J7 | Js7 | K5 | |||||||||||
| Over | Incl. | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low |
| 3 6 10 18 |
6 10 18 30 |
+18 +22 +27 +33 |
0 0 0 0 |
+30 +36 +43 +52 |
0 0 0 0 |
+48 +58 +70 +84 |
0 0 0 0 |
+75 +90 +110 +130 |
0 0 0 0 |
+180 +220 +270 +330 |
0 0 0 0 |
+5 +5 +6 +8 |
-3 -4 -5 -5 |
+4 +4.5 +5.5 +6.5 |
-4 -4.5 -5.5 -6.5 |
+6 +8 +10 +12 |
-6 -7 -8 -9 |
+6 +7.5 +9 +10.5 |
-6 -7.5 -9 -10.5 |
0 +1 +2 +1 |
-5 -5 -6 -8 |
| 30 40 |
40 50 |
+39 | 0 | +62 | 0 | +100 | 0 | +160 | 0 | +390 | 0 | +10 | -6 | +8 | -8 | +14 | -11 | +12.5 | -12.5 | +2 | -9 |
| 50 65 |
65 80 |
+46 | 0 | +74 | 0 | +120 | 0 | +190 | 0 | +460 | 0 | +13 | -6 | +9.5 | -9.5 | +18 | -12 | +15 | -15 | +3 | -10 |
| 80 100 |
100 120 |
+54 | 0 | +87 | 0 | +140 | 0 | +220 | 0 | +540 | 0 | +16 | -6 | +11 | -11 | +22 | -13 | +17.5 | -17.5 | +2 | -13 |
| 120 140 160 |
140 160 180 |
+63 | 0 | +100 | 0 | +160 | 0 | +250 | 0 | +630 | 0 | +18 | -7 | +12.5 | -12.5 | +26 | -14 | +20 | -20 | +3 | -15 |
| 180 200 225 |
200 225 250 |
+72 | 0 | +115 | 0 | +185 | 0 | +290 | 0 | +720 | 0 | +22 | -7 | +14.5 | -14.5 | +30 | -16 | +23 | -23 | +2 | -18 |
| 250 280 |
280 315 |
+81 | 0 | +130 | 0 | +210 | 0 | +320 | 0 | +810 | 0 | +25 | -7 | +16 | -16 | +36 | -16 | +26 | -26 | +3 | -20 |
| 315 355 |
355 400 |
+89 | 0 | +140 | 0 | +230 | 0 | +360 | 0 | +890 | 0 | +29 | -7 | +18 | -18 | +39 | -18 | +28.5 | -28.5 | +3 | -22 |
| 400 450 |
450 500 |
+97 | 0 | +155 | 0 | +250 | 0 | +400 | 0 | +970 | 0 | +33 | -7 | +20 | -20 | +43 | -20 | +31.5 | -31.5 | +2 | -25 |
| 500 560 |
560 630 |
+110 | 0 | +175 | 0 | +280 | 0 | +440 | 0 | – | – | – | – | +22 | -22 | – | – | +35 | -35 | – | – |
| 630 710 |
710 800 |
+125 | 0 | +200 | 0 | +320 | 0 | +500 | 0 | – | – | – | – | +25 | -25 | – | – | +40 | -40 | – | – |
| 800 900 |
900 1000 |
+140 | 0 | +230 | 0 | +360 | 0 | +560 | 0 | – | – | – | – | +28 | -28 | – | – | +45 | -45 | – | – |
| 1000 1120 |
1120 1250 |
+165 | 0 | +260 | 0 | +420 | 0 | +660 | 0 | – | – | – | – | +33 | -33 | – | – | +52.5 | -52.5 | – | – |
| 1250 1400 |
1400 1600 |
+195 | 0 | +310 | 0 | +500 | 0 | +780 | 0 | – | – | – | – | +39 | -39 | – | – | +62.5 | -62.5 | – | – |
| 1600 1800 |
1800 2000 |
+230 | 0 | +370 | 0 | +600 | 0 | +920 | 0 | – | – | – | – | +46 | -46 | – | – | +75 | -75 | – | – |
| Dimension (mm) |
K6 | K7 | M6 | M7 | N6 | N7 | P6 | P7 | R6 | R7 | |||||||||||
| Over | Incl. | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low |
| 3 6 10 18 |
6 10 18 30 |
+2 +2 +2 +2 |
-6 -7 -9 -11 |
+3 +5 +6 +6 |
-9 -10 -12 -15 |
-1 -3 -4 -4 |
-9 -12 -15 -17 |
0 0 0 0 |
-12 -15 -18 -21 |
-5 -7 -9 -11 |
-13 -16 -20 -24 |
-4 -4 -5 -7 |
-16 -19 -23 -28 |
-9 -12 -15 -18 |
-17 -21 -26 -31 |
-8 -9 -11 -14 |
-20 -24 -29 -35 |
-12 -16 -20 -24 |
-20 -25 -31 -37 |
-11 -13 -16 -20 |
-23 -28 -34 -41 |
| 30 40 |
40 50 |
+3 | -13 | +7 | -18 | -4 | -20 | 0 | -25 | -12 | -28 | -8 | -33 | -21 | -37 | -17 | -42 | -29 | -45 | -25 | -50 |
| 50 65 |
65 80 |
+4 | -15 | +9 | -21 | -5 | -24 | 0 | -30 | -14 | -33 | -9 | -39 | -26 | -45 | -21 | -51 | -35 -37 |
-54 -56 |
-30 -32 |
-60 -62 |
| 80 100 |
100 120 |
+4 | -18 | +10 | -25 | -6 | -28 | 0 | -35 | -16 | -38 | -10 | -45 | -30 | -52 | -24 | -59 | -44 -47 |
-66 -69 |
-38 -41 |
-73 -76 |
| 120 140 160 |
140 160 180 |
+4 | -21 | +12 | -28 | -8 | -33 | 0 | -40 | -20 | -45 | -12 | -52 | -36 | -61 | -28 | -68 | -56 -58 -61 |
-81 -83 -86 |
-48 -50 -53 |
-88 -90 -93 |
| 180 200 225 |
200 225 250 |
+5 | -24 | +13 | -33 | -8 | -37 | 0 | -46 | -22 | -51 | -14 | -60 | -41 | -70 | -33 | -79 | -68 -71 -75 |
-97 -100 -104 |
-60 -63 -67 |
-106 -109 -113 |
| 250 280 |
280 315 |
+5 | -27 | +16 | -36 | -9 | -41 | 0 | -52 | -25 | -57 | -14 | -66 | -47 | -79 | -36 | -88 | -85 -89 |
-117 -121 |
-74 -78 |
-126 -130 |
| 315 355 |
355 400 |
+7 | -29 | +17 | -40 | -10 | -46 | 0 | -57 | -26 | -62 | -16 | -73 | -51 | -87 | -41 | -98 | -97 -103 |
-133 -139 |
-87 -93 |
-144 -150 |
| 400 450 |
450 500 |
+8 | -32 | +18 | -45 | -10 | -50 | 0 | -63 | -27 | -67 | -17 | -80 | -55 | -95 | -45 | -108 | -113 -119 |
-153 -159 |
-103 -109 |
-166 -172 |
| 500 560 |
560 630 |
0 | -44 | 0 | -70 | -26 | -70 | -26 | -96 | -44 | -88 | -44 | -114 | -78 | -122 | -78 | -148 | -150 -155 |
-194 -199 |
-150 -155 |
-220 -225 |
| 630 710 |
710 800 |
0 | -50 | 0 | -80 | -30 | -80 | -30 | -110 | -50 | -100 | -50 | -130 | -88 | -138 | -88 | -168 | -175 -185 |
-225 -235 |
-175 -185 |
-255 -265 |
| 800 900 |
900 1000 |
0 | -56 | 0 | -90 | -34 | -90 | -34 | -124 | -56 | -112 | -56 | -146 | -100 | -156 | -100 | -190 | -210 -220 |
-266 -276 |
-210 -220 |
-300 -310 |
| 1000 1120 |
1120 1250 |
0 | -66 | 0 | -105 | -40 | -106 | -40 | -145 | -66 | -132 | -66 | -171 | -120 | -186 | -120 | -225 | -250 -260 |
-316 -326 |
-250 -260 |
-355 -365 |
| 1250 1400 |
1400 1600 |
0 | -78 | 0 | -125 | -48 | -126 | -48 | -173 | -78 | -156 | -78 | -203 | -140 | -218 | -140 | -265 | -300 -330 |
-378 -408 |
-300 -330 |
-425 -455 |
| 1600 1800 |
1800 2000 |
0 | -92 | 0 | -150 | -58 | -150 | -58 | -208 | -92 | -184 | -92 | -242 | -170 | -262 | -170 | -320 | -370 -400 |
-462 -492 |
-370 -400 |
-520 -550 |
1.b. ISO Mil Toleransları (ISO 286-2)
ISO mil toleransları değerleri µm (mikrometre) birimi ile gösterilir.
| Dimension (mm) |
a13 | c12 | d6 | e6 | e13 | f5 | f6 | g5 | g6 | ||||||||||
| Over | Incl. | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low | High | Low |
| 3 6 10 18 |
6 10 18 30 |
-270 -280 -290 -300 |
-450 -500 -560 -630 |
-70 -80 -95 -110 |
-190 -230 -275 -320 |
-30 -40 -50 -65 |
-38 -49 -61 -78 |
-20 -25 -32 -40 |
-28 -34 -43 -53 |
-20 -25 -32 -40 |
-200 -245 -302 -370 |
-10 -13 -16 -20 |
-15 -19 -24 -29 |
-10 -13 -16 |
|||||